Lek w rękach dobrego lekarza może być dobrodziejstwem przywracającym zdrowie lub ratującym życie. Z kolei leki nadużywane lub pobierane bez wskazań lekarskich nie tylko nie pomagają, ale również stanowią niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia człowieka. Leków psychiatrycznych nie wolno używać bez skonsultowania się z lekarzem psychiatrą.
Leki przeciwko depresji (tzw. przeciwdepresyjne)
Współcześnie stosuje się wiele leków przeciwdepresyjnych. Różnią się one od siebie głównie objawami ubocznymi, pewnymi szczególnymi własnościami jak działanie uspokajające, nasenne lub aktywizujące oraz ceną. Starsze leki przeciwdepresyjne (zwane też klasycznymi a przez wzgląd na ich budową chemiczną również trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi) mogą między innymi:
* zakłócać pracę serca i powodować zaburzenia rytmu serca * powodować suchość w ustach, niewyraźne widzenie, zaparcia i zatrzymanie moczu; * zwiększać łaknienie a co za tym idzie i masę ciała; * zaburzać cykl miesiączkowy; * uszkadzać wątrobę; * powodować alergie skórne, np. na światło słoneczne; * zmniejszać liczbę białych krwinek oraz płytek krwi; * zmniejszać popęd płciowy; * uszkadzać płód; * zwiększać częstość napadów drgawkowych u osób chorujących na padaczkę.
Przedawkowanie tych leków może spowodować śpiączkę, napady drgawkowe a nawet śmierć. Wymienione objawy uboczne występują w małym procencie osób przyjmujących klasyczne leki przewciwdepresyjne.
Do najczęściej przepisywanych trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych należą amitryptylina, klomipramina i doksepina. Do lekarza psychiatry należy ocena, czy nie ma przeciwwskazań do przyjmowania tych leków. Na efekt ich działania czeka się długo, bo od 7-21 dni. Wynika to z mechanizmu ich działania, który polega na zmianie wrażliwości tych komórek nerwowych, które odpowiadają za powstawanie depresji. Leczenie przeciwdepresyjne jest leczeniem przewlekłym. Po ustąpieniu objawów choroby leczenie stabilizujące powinno wynosić od 6-12 miesięcy. W tym okresie dawka leku jest zmniejszona w porównaniu z dawką stosowaną w leczeniu ostrych objawów depresji. Przy częstych nawrotach konieczne jest leczenie profilaktyczne.
W dalszym ciągu klasyczne leki przeciwdepresyjne stanowią najsilniejszą broń przeciwko depresji. Większość z nich sprzedawana jest na ryczałt lub można je dostać w aptece bezpłatnie na receptę. Nowsze leki przeciwdepresyjne (np. fluoksetyna, wenlafaksyna, mirtazapina) charakteryzują się mniejszą częstością występowania działań ubocznych, niektóre wydają się działać szybciej. Niestety, leczenie niemal wszystkimi nowszymi lekami psychiatrycznymi jest kosztowne.
Leki przeciwko psychozie (tzw. przeciwpsychotyczne lub neuroleptyczne)
Leki te służą do leczenia zaburzeń, których głównymi objawami są omamy i urojenia. Podobnie jak wśród leków przeciwdepresyjnych znaleźć można wiele różnic w działaniu poszczególnych leków przeciwpsychotycznych. Starsze leki mogą powodować wiele objawów ubocznych, np.:
* objawy przypominające chorobę Parkinsona; * mimowolne skurcze mięśni; * niepokój ruchowy; * zaburzenia równowagi metabolicznej organizmu i świadomości; * suchość w ustach, niewyraźne widzenie, zaparcia i zatrzymanie moczu; * zaburzenia cyklu miesiączkowego, zaburzenia popędu płciowego; * wzrost temperatury ciała * zmiany we krwi w postaci zmniejszenia ilości białych krwinek i płytek krwi; * wzrost masy ciała; * zaburzenia pracy serca; * nasilenie objawów padaczki;
Objawy te występują w różnym procencie osób pobierających te leki. Najczęściej przepisywane są perazyna, promazyna, haloperydol. Nowsze leki przeciwpsychotyczne (np. risperidon, klozapina, olanzapina, quetiapina) rzadziej powodują wymienione objawy, są też skuteczne w przypadku, kiedy te klasyczne nie przynoszą poprawy stanu psychicznego pacjenta. Wyjątkiem od tej zasady jest klozapina. Stosowanie tego nowoczesnego leku jest w zasadzie ograniczone do schizofrenii opornej na leczenie innymi lekami przeciwpsychotycznymi. W czasie pobierania klozapiny lekarz kontroluje obraz krwi ponieważ lek ten częściej niż inne powoduję zmniejszenie liczby białych krwinek. Początkowo krew badana jest co tydzień przez 18 tygodni, potem do końca leczenia co miesiąc.
Podobnie jak w przypadku leczenia depresji leczenie tymi lekami prowadzi się przewlekle. Mechanizm ich działania polega również na zmianie wrażliwości neuronów odpowiedzialnych za powstawanie choroby. Po ustąpieniu objawów podaje się je przez okres od 6-24 miesięcy. Przy częstych nawrotach psychozy często zachodzi konieczność leczenia profilaktycznego.
Leki stabilizujące nastrój (tzw. leki normotymiczne)
Neleżą tutaj węglan litu, karbamazepina i kwas walproinowy. Najczęściej stosuje się lit. Pierwiastek ten pomaga osobom cierpiących na ciągłe, niekontrolowane zmiany nastroju od depresji do manii. Zmniejsza również agresywność, zmniejsza częstość prób samobójczych. Litu nie wolno stosować w ciąży, niewydolności nerek, serca lub tarczycy oraz jakichkolwiek zaburzenia przebiegających z zaburzeniami ilości elektrolitów w organiźmie (np. biegunka, wymioty, gorączka). W przypadku wystąpienia tych stanów należy zwrócić się o pomoc do lekarza psychiatry.
Leki uspokajające i przeciwko lękowi (tzw. anksjolityczne)
Leki z grupy benzodiazepin (np. diazepam, lorazepam, oksazepam) mają znakomite działanie uspokajające, nasenne oraz niestety także - uzależniające. Stąd w praktyce nie wolno stosować ich dłużej niż kilka tygodni i zawsze pod kontrolą lekarza psychiatry. Zażywanie tych leków w ciąży może powodować objawy zespołu abstynencyjnego i zaburzenia oddychania u noworodka (bezwzględnie przeciwskazane w czasie porodu!), zaburza również sprawność psychoruchową - stąd w czasie leczenia przeciwwskazane jest prowadzenie samochodu oraz obsługiwanie urządzeń mechanicznych. Przyjmując leki nie wolno także pić alkoholu. Przy dłuższym leczeniu lęku i bezsenności używa się leków innych niż benzodiazepiny, nie powodujących uzależnienia.
Leki poprawiające pracę mózgu
Istnieje grupa leków, która wydaje się usprawniać pracę mózgu. Poprawiają one procesy energetyczne w neuronach i rozszerzają naczynia krwionośne polepszając ukrwienie mózgu. Do najczęściej stosowanych należą piracetam, cynnaryzyna, nicergolina oraz teofilina (zawarta w herbacie) kofeina (zawarta w kawie) i teobromina (zawiera ją kakao). Lecznicze stosowanie tych substancji dotyczy wszelkich zaburzeń pamięci, świadomości oraz stanów neurologicznych takich jak udar mózgu.
oprac. lekarz psychiatra Marek Krzystanek Hasło udostępnione przez serwis Poradnik Medyczny
Leki przeciwko depresji (tzw. przeciwdepresyjne)
Współcześnie stosuje się wiele leków przeciwdepresyjnych. Różnią się one od siebie głównie objawami ubocznymi, pewnymi szczególnymi własnościami jak działanie uspokajające, nasenne lub aktywizujące oraz ceną. Starsze leki przeciwdepresyjne (zwane też klasycznymi a przez wzgląd na ich budową chemiczną również trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi) mogą między innymi:
* zakłócać pracę serca i powodować zaburzenia rytmu serca * powodować suchość w ustach, niewyraźne widzenie, zaparcia i zatrzymanie moczu; * zwiększać łaknienie a co za tym idzie i masę ciała; * zaburzać cykl miesiączkowy; * uszkadzać wątrobę; * powodować alergie skórne, np. na światło słoneczne; * zmniejszać liczbę białych krwinek oraz płytek krwi; * zmniejszać popęd płciowy; * uszkadzać płód; * zwiększać częstość napadów drgawkowych u osób chorujących na padaczkę.
Przedawkowanie tych leków może spowodować śpiączkę, napady drgawkowe a nawet śmierć. Wymienione objawy uboczne występują w małym procencie osób przyjmujących klasyczne leki przewciwdepresyjne.
Do najczęściej przepisywanych trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych należą amitryptylina, klomipramina i doksepina. Do lekarza psychiatry należy ocena, czy nie ma przeciwwskazań do przyjmowania tych leków. Na efekt ich działania czeka się długo, bo od 7-21 dni. Wynika to z mechanizmu ich działania, który polega na zmianie wrażliwości tych komórek nerwowych, które odpowiadają za powstawanie depresji. Leczenie przeciwdepresyjne jest leczeniem przewlekłym. Po ustąpieniu objawów choroby leczenie stabilizujące powinno wynosić od 6-12 miesięcy. W tym okresie dawka leku jest zmniejszona w porównaniu z dawką stosowaną w leczeniu ostrych objawów depresji. Przy częstych nawrotach konieczne jest leczenie profilaktyczne.
W dalszym ciągu klasyczne leki przeciwdepresyjne stanowią najsilniejszą broń przeciwko depresji. Większość z nich sprzedawana jest na ryczałt lub można je dostać w aptece bezpłatnie na receptę. Nowsze leki przeciwdepresyjne (np. fluoksetyna, wenlafaksyna, mirtazapina) charakteryzują się mniejszą częstością występowania działań ubocznych, niektóre wydają się działać szybciej. Niestety, leczenie niemal wszystkimi nowszymi lekami psychiatrycznymi jest kosztowne.
Leki przeciwko psychozie (tzw. przeciwpsychotyczne lub neuroleptyczne)
Leki te służą do leczenia zaburzeń, których głównymi objawami są omamy i urojenia. Podobnie jak wśród leków przeciwdepresyjnych znaleźć można wiele różnic w działaniu poszczególnych leków przeciwpsychotycznych. Starsze leki mogą powodować wiele objawów ubocznych, np.:
* objawy przypominające chorobę Parkinsona; * mimowolne skurcze mięśni; * niepokój ruchowy; * zaburzenia równowagi metabolicznej organizmu i świadomości; * suchość w ustach, niewyraźne widzenie, zaparcia i zatrzymanie moczu; * zaburzenia cyklu miesiączkowego, zaburzenia popędu płciowego; * wzrost temperatury ciała * zmiany we krwi w postaci zmniejszenia ilości białych krwinek i płytek krwi; * wzrost masy ciała; * zaburzenia pracy serca; * nasilenie objawów padaczki;
Objawy te występują w różnym procencie osób pobierających te leki. Najczęściej przepisywane są perazyna, promazyna, haloperydol. Nowsze leki przeciwpsychotyczne (np. risperidon, klozapina, olanzapina, quetiapina) rzadziej powodują wymienione objawy, są też skuteczne w przypadku, kiedy te klasyczne nie przynoszą poprawy stanu psychicznego pacjenta. Wyjątkiem od tej zasady jest klozapina. Stosowanie tego nowoczesnego leku jest w zasadzie ograniczone do schizofrenii opornej na leczenie innymi lekami przeciwpsychotycznymi. W czasie pobierania klozapiny lekarz kontroluje obraz krwi ponieważ lek ten częściej niż inne powoduję zmniejszenie liczby białych krwinek. Początkowo krew badana jest co tydzień przez 18 tygodni, potem do końca leczenia co miesiąc.
Podobnie jak w przypadku leczenia depresji leczenie tymi lekami prowadzi się przewlekle. Mechanizm ich działania polega również na zmianie wrażliwości neuronów odpowiedzialnych za powstawanie choroby. Po ustąpieniu objawów podaje się je przez okres od 6-24 miesięcy. Przy częstych nawrotach psychozy często zachodzi konieczność leczenia profilaktycznego.
Leki stabilizujące nastrój (tzw. leki normotymiczne)
Neleżą tutaj węglan litu, karbamazepina i kwas walproinowy. Najczęściej stosuje się lit. Pierwiastek ten pomaga osobom cierpiących na ciągłe, niekontrolowane zmiany nastroju od depresji do manii. Zmniejsza również agresywność, zmniejsza częstość prób samobójczych. Litu nie wolno stosować w ciąży, niewydolności nerek, serca lub tarczycy oraz jakichkolwiek zaburzenia przebiegających z zaburzeniami ilości elektrolitów w organiźmie (np. biegunka, wymioty, gorączka). W przypadku wystąpienia tych stanów należy zwrócić się o pomoc do lekarza psychiatry.
Leki uspokajające i przeciwko lękowi (tzw. anksjolityczne)
Leki z grupy benzodiazepin (np. diazepam, lorazepam, oksazepam) mają znakomite działanie uspokajające, nasenne oraz niestety także - uzależniające. Stąd w praktyce nie wolno stosować ich dłużej niż kilka tygodni i zawsze pod kontrolą lekarza psychiatry. Zażywanie tych leków w ciąży może powodować objawy zespołu abstynencyjnego i zaburzenia oddychania u noworodka (bezwzględnie przeciwskazane w czasie porodu!), zaburza również sprawność psychoruchową - stąd w czasie leczenia przeciwwskazane jest prowadzenie samochodu oraz obsługiwanie urządzeń mechanicznych. Przyjmując leki nie wolno także pić alkoholu. Przy dłuższym leczeniu lęku i bezsenności używa się leków innych niż benzodiazepiny, nie powodujących uzależnienia.
Leki poprawiające pracę mózgu
Istnieje grupa leków, która wydaje się usprawniać pracę mózgu. Poprawiają one procesy energetyczne w neuronach i rozszerzają naczynia krwionośne polepszając ukrwienie mózgu. Do najczęściej stosowanych należą piracetam, cynnaryzyna, nicergolina oraz teofilina (zawarta w herbacie) kofeina (zawarta w kawie) i teobromina (zawiera ją kakao). Lecznicze stosowanie tych substancji dotyczy wszelkich zaburzeń pamięci, świadomości oraz stanów neurologicznych takich jak udar mózgu.
oprac. lekarz psychiatra Marek Krzystanek Hasło udostępnione przez serwis Poradnik Medyczny
