Ewa Grzesiak

Nie wszyscy rozumieją, że alkoholikowi do trzeźwienia potrzebna jest cisza. Ja ją tutaj, w Murowańcu, znajduję...

Kilka kilometrów od Koźminka, przy pustej, leśnej drodze stoi niewielka tabliczka informacyjna: "Do O.L.U. w Murowańcu". Szosa prowadzi do zielonej bramy, za którą czeka duży parking, różane klomby i szerokie, piaszczyste alejki. Wkomponowany w zieleń główny budynek bardziej przypomina obiekt wczasowy niż placówkę szpitalną. Pacjenci przybywający na leczenie mają do dyspozycji pokoje 2-, 3- i 4-osobowe, urządzone skromnie, ale estetycznie i funkcjonalnie. Zajęcia terapeutyczne odbywają się w trzech salach. Dobrze wyposażony obiekt jest placówką stacjonarną, całodobową, prowadzi też poradnię przyszpitalną. Wyposażenie ośrodek zawdzięcza PARPA oraz sponsorom. To oni sfinansowali centralę telefoniczną, tapczaniki, część wyposażenia kuchni.

JUBILEUSZ
Dziesięciolecie Programu Terapii Ośrodka Leczenia Uzależnień w Murowańcu stało się okazją do spotkania absolwentów i sympatyków placówki. Wchodzi ona w skład Wojewódzkiego Zakładu Opieki Psychiatrycznej w Sokołówce, którym kieruje dr Marek Kociałkowski. Dwudniową imprezę (8 i 9 września) otworzył dyrektor OLU mgr Mirosław Konieczny. Pogoda spłatała figla, od rana kropił drobny deszcz, ale dzięki zapobiegliwości organizatorów nie zepsuło to uroczystości. Olbrzymi, jasny namiot, ogrodowe, żółte fotele, zielone elementy dekoracji i dobre nagłośnienie pozwoliły zlekceważyć zachmurzone niebo. Dopisali zaproszeni goście. PARPA reprezentowała Joanna Mikuła. Słowa uznania na temat Murowańca zabrzmiały jak obiektywna ocena, a nie jak wygłaszane przy okazji rocznic, zdawkowe komplementy. Samorząd terytorialny reprezentował J. Siwiński i wójt gminy Koźminek Andrzej Kmitras. Zjawił się również serdecznie witany przez dyrektora WZOP Jerzy Moroz, były kierownik OLU, obecnie szef Ośrodka Terapii Uzależnień w Szczecinie (tę placówkę prezentowaliśmy w TUiW nr 4/2001).
Z wykładami wystąpili między innymi: H. Kędzierski, B. Ratajczak, ks. W. Kondratowicz.
Kierownik OLU w Murowańcu przedstawił nie tylko historię powstania ośrodka, ale i osobiste doświadczenia, które doprowadziły go do kierowania tą placówką. Mówił o inspiracji, jaką dla niego były książki B. Woronowicza, J. Mellibrudy, działalność ośrodka w Stanominie kierowanego przez H. Kędzierskiego oraz osobiste doświadczenie uzależnienia.

MINIONE 10 LAT
W 1991 Jerzy Moroz, ówczesny kierownik OLU zaprosił Mirosława Koniecznego, Jerzego Pietrzykowskiego i Czesława Rubasa do wspólnej pracy i wprowadzenia zmian w sposobie leczenia alkoholizmu. Źródłem tego pomysłu była inicjatywa Instytutu Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, aby korzystać z zachodnich wzorów niesienia pomocy uzależnionym. Podstawą tworzenia programu stały się założenia modelu Minnesota. Według nich przygotowano zalecenia do pracy terapeutycznej. Aby teorię wprowadzić w praktykę, "czteroosobowa załoga" musiała zdobyć pewne doświadczenie. Umożliwiły to staże w takich palcówkach jak: Stanomino, Zabłoty, Charcice. Początki były trudne. Dużą pomocą w tym czasie służyli "czterem filarom" doświadczona pielęgniarka - Maria Hendler, szef poradni odwykowej w Ostrowie Wielkopolskim - Krzysztof Parusiński i ks. Wiesław Kondratowicz.
Praca i zaangażowanie zostały docenione. W 1993 roku oddział znalazł się wśród wiodących w kraju monitorowanych placówek.
Trudnym rozdziałem w historii ośrodka był rok 1994, kiedy to więcej energii pochłaniały zmiany kadrowe niż praca nad programem. Na szczęście szybko udało się opanować ten kryzys. Sygnałem, że cała aktywność pracowników znów skupiona została na niesieniu pomocy, było wprowadzenie w 1995 roku indywidualnego (zmienionego potem na osobisty) programu terapii. Od tej pory program przechodzi spokojne i ewolucyjne zmiany.
Istotną datą w historii OLU był również rok 1999. W październiku bowiem placówka została przeniesiona do nowej siedziby w Murowańcu. Reforma administracyjna (właściciel z Kalisza oddalił się aż do Poznania) i reforma służby zdrowia (powstanie kas chorych) wprowadziły nieco zamieszania w działalność ośrodka, ale nie miało to wpływu na świadczoną pacjentom pomoc.

DLA PACJENTÓW
Działająca od stycznia 1999 roku poradnia przyszpitalna prowadzi działalność informacyjną, poradnictwo i psychoterapię dla osób współuzależnionych, konsultacje indywidualne terapeutów (dotyczące realizacji OPT), kieruje do programu stacjonarnego.
Podstawowy Program Stacjonarny trwa w Murowańcu sześć tygodni i jest realizowany w trzech etapach. Pierwszy nazwany Grupą Informacyjną trwa maksymalnie trzy dni. W tym czasie pacjent poznaje topografię oddziału i szpitala, personel, innych pacjentów. Wypełnia kwestionariusze diagnostyczne (MAST, HEILMANA, JOHANSSONA). Poznaje regulamin i przygotowuje się do podpisania kontraktu terapeutycznego.
Po tych przygotowaniach może przejść do kolejnego etapu. Jest nim Grupa Wstępna, w której pobyt trwa jeden tydzień i obejmuje średnio 45 godzin pracy terapeutycznej. Cele tego etapu to: dokonanie autodiagnozy, zwiększenie motywacji do leczenia, uzyskanie wiedzy na temat choroby alkoholowej oraz identyfikacja z objawami uzależnienia. Pierwszego dnia pobytu w grupie pacjent trafia pod opiekę konsultanta - terapeuty, który przez cały okres pobytu na oddziale oraz przez rok realizacji programu terapii pogłębionej opiekuje się nim.
Kolejnym etapem jest Grupa Intensywnej Terapii, trwająca pięć tygodni i obejmująca 49 godzin pracy terapeutycznej. W oddziale pracują cztery takie grupy, każda ma swojego opiekuna (instruktora terapii uzależnień). Praca przebiega w dwóch kierunkach. Pierwszy to poznanie przebiegu swojego uzależnienia, związanej z nim destrukcji i rozbrajanie mechanizmów uzależnienia. Na tym etapie jako skuteczne narzędzie sprawdził się Przewodnik Samopoznania i Samopomocy. Drugi kierunek to praca nad tożsamością alkoholika, rozumieniem bezsilności i niezdolności do kierowania życiem oraz dalsze rozbrajanie mechanizmów uzależnienia.
Ostatni, szósty tydzień podstawowego programu terapii poświęcony jest na podsumowanie swojego w niej udziału. Pacjenci uczestniczą w Treningu Asertywnych Zachowań Abstynenckich, zapoznają się z dynamiką procesu nawrotu choroby oraz uczą się, jak poradzić sobie z głodem alkoholowym. Pobyt w oddziale kończy się utworzeniem własnego planu zdrowienia do realizacji po wyjściu z ośrodka.
Troska OLU o pacjenta nie kończy się na tym. Wszyscy absolwenci, obok wskazania na konieczność kontynuacji leczenia w poradni czy AA, otrzymują propozycję dalszej współpracy w oddziałem w realizacji osobistego planu terapii.
Właśnie dla absolwentów programu podstawowego przeznaczony jest Program Terapii Pogłębionej. Trwa on do dwóch lat. Zajęcia odbywają się głównie w weekendy. Te zadania OLU w Murowańcu realizuje głównie poprzez poradnię przyszpitalną. Uczestnictwo w poszczególnych zajęciach zależy od indywidualnych potrzeb oraz możliwości pacjentów i wynika z realizacji OPT.
Od dwóch lat prowadzi się także program edukacyjny dla rodzin. W weekendowych sesjach rodzinnych uczestniczy wiele osób.

W OCZACH INNYCH
Współpracę z OLU w Murowańcu bardzo chwaliła sobie Daria Ciesielska z Ośrodka Profilaktyki Terapii Uzależnienia w Ostrowie Wielkopolskim. Według niej dobra współpraca ośrodka ambulatoryjnego ze stacjonarnym nie tylko jest korzystna dla pacjenta, ale zwiększa również efektywność podejmowanych działań. Absolwenci Murowańca, zgłaszający się do OPTU w Ostrowie Wielkopolskim, pozytywnie oceniają swój pobyt w ośrodku. Są zadowoleni z warunków i uczestnictwa w programie. Niektórzy z nich wracają do picia, ale nie jest ich zbyt wielu.
-Tu w okolicy dużo się dzieje - powiedział Wiktor, absolwent Sokołówki. - Uczestniczę w wielu imprezach. Bardzo ważne dla mnie jest, że terapeuci i inni absolwenci razem ze mną odczuwają radość z mojego trzeźwienia. Szczególnie lubię brać udział w rajdach organizowanych przez AA z Ostrowa, które kończą się mityngami w Murowańcu. Nie wszyscy rozumieją, że alkoholikowi do trzeźwienia potrzebna jest cisza. Ja ją tutaj znajduję.

BYĆ CZĘŚCIĄ ŚRODOWISKA
- Spotykam się z życzliwością samorządu- stwierdził kierownik OLU. Przez kilka lat był pełnomocnikiem wójta. Wtedy udało mu się stworzyć w gminie grupę AA liczącą 12-14 członków, Al.-Anon i DDA. To był ewenement nie tylko w najbliższej okolicy. Od początku istnienia placówki kierownik i personel chętnie współpracują z lokalnym środowiskiem. Widać, że władze gminy to doceniają. Ostatnio ufundowały sprzęt sportowy i wyposażenie boiska.
- Zawsze byliśmy gotowi do współpracy z lokalnymi władzami i nadal deklarujemy taką gotowość - powiedział M. Konieczny. - Mamy szczęście mieć taką "władzę", która nie odrzuca naszej oferty współpracy. Dzięki takiej życzliwej atmosferze staliśmy się częścią środowiska.
ZESPÓŁ
Zanim Mirosław Konieczny został kierownikiem OLU, pełnił rolę koordynatora ds. terapii. Chociaż faktycznie kierował terapią od 1994 roku, to stanowisko kierownicze powierzono mu w lutym 1996 roku. Trzon zespołu tworzą osoby z osobistym doświadczeniem uzależnienia, ale są także osoby nieuzależnione. Kierownik uważa, że taka struktura pozwala na zachowanie równowagi i jest korzystna dla pacjentów. Wszyscy członkowie zespołu ukończyli STU, trzy osoby posiadają certyfikat, oprócz kierownika jeszcze dwóch pracowników ma wykształcenie pedagogiczne. Mirosław Konieczny chwali swój zespół, chociaż nieco utrudnia mu pracę fakt, że zdecydowaną większość współpracowników stanowią kobiety. Urlopy macierzyńskie, opieka nad dziećmi są przyczyną ich czasowej nieobecności, a specyfika pracy powoduje, że trudno znaleźć w okolicy osobę o odpowiednich kwalifikacjach, która mogłaby zastąpić nieobecną w pracy.

PLANY CZY MARZENIA
Marzeniem zespołu jest, aby przyjmować 30 pacjentów, bo na tyle obliczony jest oddział, a nie 40 (czy nawet więcej) jak dzieje się to teraz. Przyczyny tej sytuacji to kłopoty finansowe służby zdrowia. Zdarza się, że pacjenci muszą leżeć na "dostawkach". Podchodzą do tego ze zrozumieniem, a personel czyni wszystko, aby mimo tych utrudnień czuli się ważni.
- Brak pieniędzy to ogólna bolączka naszych czasów - skomentował te problemy kierownik. - Dlatego zamiast narzekać, staramy się pracować jak najlepiej w tych warunkach, jakie mamy. Dla nas pacjent jest najwyższą wartością. Tego nie musimy się uczyć. Ta prawda jest w nas.
Na terenie ośrodka znajduje się pięć domków letnich typu BRDA. Kierownik planuje przystosowanie tej bazy do potrzeb terapii współuzależnienia i terapii rodzinnej. Byłby to nowy i pożądany kierunek rozwoju oddziału.
Pomysłem trudnym do realizacji, ze względu na sytuację materialną pacjentów i znaczną odległość ośrodka od większych miast, są wizyty pacjentów przed podjęciem leczenia. Taki rekonesans pozwoliłby poznać warunki i regulamin ośrodka. Czasami wyobrażenia osób przybywających na leczenie znacznie odbiegają od tego, co ich tu czeka. Dla niektórych najbardziej trudnym do akceptacji warunkiem jest niemożność oglądania telewizji w trakcie leczenia. Niestety, przeszkodą w organizacji takich wizyt jest brak pieniędzy.
Zapytany o marzenia związane z ośrodkiem Mirosław Konieczny powiedział:
- Zarobić tyle pieniędzy, aby podnieść jakość naszych usług.
Patrząc na sytuację w kraju trudno zdobyć się na optymizm, że to marzenie szybko się ziści. Pozostaje więc nadzieja, że dysponenci finansów dostrzegą znaczenie takich placówek jak OLU w Murowańcu i energia kierownictwa zostanie spożytkowana na rozwój programu leczenia, a nie na zabieganie o pieniądze.

Zespół Ośrodka
Mirosław Konieczny - pedagog społeczny, specjalista psychoterapii uzależnień, kierownik oddziału
Ewa Kudlińska - lekarz
Renata Boroś - pedagog, specjalista terapii uzależnień
Joanna Sobczyńska - pedagog, terapeuta uzależnień
Agnieszka Kleczewska - pedagog, specjalista terapii uzależnień
Jerzy Pietrzykowski - st. instruktor terapii uzależnień
Czesław Rubas - st. instruktor terapii uzależnień
Agata Grzelak - pielęgniarka, st. instruktor terapii uzależnień
Zdzisław Ciesielski - instruktor terapii uzależnień
Justyna Górecka - pielęgniarka, instruktor terapii uzależnień
Robert Wypych - pielęgniarz
Urszula Kwiatkowska, Jadwiga Łuczak, Monika Pietrzykowska, Ewa Szymczak
- pielęgniarki
Beata Świerek, Małgorzata Górska - st. rejestratorki medyczne