Danuta Drzewiecka

Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie są na terenie powiatów wspomagającym sprzymierzeńcem wszelkich działań podejmowanych do tej pory z różnym skutkiem przez Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Od stycznia ubiegłego roku działają Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie. Instytucja ta została powołana w każdym powiecie i prawdopodobieństwo zetknięcia się z nią przez ludzi zajmujących się rozwiązywaniem problemów alkoholowych jest bardzo duże. Wkrótce nawet bardzo wskazane, ponieważ jest to nowe ogniwo w łańcuchu pomocy społecznej. Nowe, a nie coś, co zastąpiło dawne Wojewódzkie Zespoły Pomocy Społecznej, które funkcjonowały w starym układzie administracyjnym kraju.

Tylko niektóre zadania tych Zespołów zostały przypisane ustawą kompetencyjną nowo tworzącym się Centrom. Niektóre zadania (przede wszystkim kontrolno-nadzorcze) realizują w dalszym ciągu służby wojewody, ale już nie jako oddzielna jednostka organizacyjna. Zadania te włączono do jednego z wydziałów Urzędu Wojewódzkiego najczęściej Wydziału Spraw Społecznych. Część zadań przypisano Samorządom Województw. Te ostatnie teraz albo wkrótce również powołają nowe ogniwo pomocy społecznej Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej. Ale nimi będziemy mogli zająć się szerzej w innym numerze TUiW.

Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie oraz jednostki organizacyjne wchodzące w skład powiatowej administracji zespolonej wykonują zadania własne powiatu, jak i zlecone w zakresie pomocy społecznej zgodnie ze znowelizowaną ustawą o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64 z 1998 r. poz. 414 z późniejszymi zmianami) .

Do zadań własnych powiatu należą:

Udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach; informowanie mieszkańców powiatu o przysługujących prawach i uprawnieniach poprzez media oraz punkty informacyjne, udział w naradach, sesjach rad gmin w celu przekazywania informacji dotyczących pomocy społecznej.
Organizowanie usług i ich zapewnienie w określonym standardzie w domach pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz kierowanie do nich ludzi: zapewnienie odpowiedniej kadry w domach pomocy społecznej, weryfikacja dokumentów osób ubiegających się o przyjęcie do domów pomocy społecznej, kierowanie i ustalanie odpłatności za pobyt, kontrola funkcjonowania domów pomocy społecznej.
Udzielanie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania, sprawianie pogrzebu osobom bezdomnym przebywającym na terenie powiatu, które zerwały w sposób trwały związki z gminą, na terenie której miało miejsce zdarzenie powodujące bezdomność.
Pomoc w integracji ze środowiskiem osobom opuszczającym niektóre rodzaje placówek opiekuńczo-wychowawczych, zakłady dla nieletnich i rodziny zastępcze.
Zapewnienie szkolenia i doskonalenia zawodowego kadr pomocy społecznej z terenu powiatu: organizowanie szkoleń, kursów, seminariów dla kadr pomocy społecznej z terenu powiatu oraz osób z organizacji pozarządowych wspomagających pomoc społeczną, tworzenie warunków umożliwiających dokształcenie kadry, w tym finansowanie szkoleń, międzynarodowa wymiana doświadczeń w zakresie rozwiązywania problemów społecznych
6. Doradztwo metodyczne dla ośrodków pomocy społecznej i pracowników socjalnych: udzielanie instruktażu o charakterze merytorycznym w zakresie zasad, trybu oraz sposobu udzielania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, udzielanie instruktażu o charakterze formalno-prawnym w zakresie wydawania decyzji administracyjnych, organizowanie cyklicznych spotkań z pracownikami celem wymiany doświadczeń w zakresie organizowania pomocy podopiecznym, udzielanie informacji ośrodkom pomocy społecznej i pracownikom socjalnym o zmianach przepisów prawnych regulujących tryb i zasady przyznawania świadczeń z pomocy społecznej, przekazywanie informacji o nowych aspektach pracy socjalnej dla różnych kategorii klientów pojawiających się w systemie pomocy społecznej.
Opracowanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych: opracowanie diagnozy socjalnej dotyczącej problemów społecznych występujących w powiecie, opracowanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych wspólnie z samorządami gmin i organizacjami pozarządowymi, zapewnienie środków finansowych na realizację tego zadania, przeprowadzanie okresowej oceny stopnia realizacji strategii.
Finansowanie powiatowych ośrodków wsparcia, z wyłączeniem ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (te należą do zadań zleconych przez administrację rządową): zdiagnozowanie wspólnie z gminami potrzeb osób, które będą korzystać z usług ośrodków o charakterze ponadlokalnym, utworzenie we własnym zakresie lub zlecenie np. organizacji pozarządowej, powiatowych ośrodków wsparcia społecznego, zapewnienie środków na realizację tego zadania.
Prowadzenie Ośrodków Interwencji Kryzysowej: utworzenie i prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej w zależności od potrzeb całodobowego, zapewnienie środków na funkcjonowanie ośrodka.
Organizowanie specjalistycznego poradnictwa socjalnego: utworzenie i prowadzenie ośrodka specjalistycznego poradnictwa socjalnego dla pracowników ośrodków pomocy społecznej z terenu powiatu, konsultowanie przez specjalistów trudnych problemów osób i rodzin, udzielanie porad dotyczących sposobu rozwiązywania problemów społecznych pracownikom socjalnym oraz pracownikom organizacji pozarządowych realizującym zadania pomocy społecznej.
Podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb.
Realizacja innych zadań przewidzianych w odrębnych ustawach.
Jak wynika z powyższego, na dwanaście zadań własnych powiatu realizowanych bezpośrednio przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie aż cztery dotyczą rozwiązywania problemów alkoholowych.

Należy się więc spodziewać, że PCPR-y zostaną na terenie powiatów wspomagającym sprzymierzeńcem wszelkich działań podejmowanych do tej pory z różnym skutkiem przez Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, jak też przez placówki lecznictwa odwykowego.

Partner ten jako odrębna jednostka organizacyjna powiatu może ogarnąć rozdrobnione niejednokrotnie działania na rzecz pomocy rodzinom z problemem alkoholowym, skoordynować je na swoim terenie, podnosząc jednocześnie poziom świadczonych usług, jak też uzupełnić brakujące ogniwa w łańcuchu pomocy osobom dotkniętym problemem alkoholowym, tworząc chociażby ośrodki interwencji kryzysowej dla ofiar przemocy domowej czy ośrodki wsparcia.

Wszelkie poradnictwo specjalistyczne można wspomóc merytorycznie i podnieść jego poziom poprzez zatrudnienie odpowiednich specjalistów, którzy często dla gminy byli z wielu powodów nieosiągalni, ale dla powiatu mogą być dostępni bez większego trudu. Poza tym często było tak, że wiele cennych inicjatyw padało na starcie ze względu na zbyt duże koszty jak na jedną gminę czy też dużą odległość od specjalistycznej placówki itp. Nie wszystkie gminy dopracowały się samodzielnych pracowników, którzy realizują zadania wynikające z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i mogą zająć się tworzeniem w konkretnym celu porozumień międzygminnych lub podobnych form wspomagania.

Luki te będą wypełniać działania podejmowane przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie. Nie należy się jednak spodziewać natychmiastowych efektów. Wiele z nowopowstałych oddziałów dopiero się organizuje, rozpoznaje sytuację własną i terenu, na którym działa. Bardzo dużo zależy od ludzi, którzy tam zostają zatrudniani, ich merytorycznego przygotowania, dotychczasowego doświadczenia zawodowego oraz wrażliwości i wyczucia problemów społecznych.

Z dotychczasowego mojego rozeznania wynika, że wiele osób pracujących w PCPR podchodzi do powierzonych zadań bardzo schematycznie. Jeśli są to osoby z przeszłością zawodową z pomocy społecznej, "czują" tylko zadania dotychczas realizowane przez struktury pomocy społecznej, a jeśli są to osoby z tak zwanego przypadku, dużo czasu upłynie zanim się w tym wszystkim odnajdą.

Niektóre ośrodki zatrudniają po kilka czy kilkanaście osób, ale są też takie, gdzie jest kierownik (dyrektor) i dwóch trzech pracowników, i to nie bardzo do tej pracy przygotowanych. Taki stan rzeczy na starcie daje małą szansę na powodzenie w realizacji wszystkich zadań własnych i zleconych, bo wtedy Centrum ogranicza się jedynie do kierowania osób do domów pomocy społecznej, wypłacania zasiłków rodzinom zastępczym, dzielenia środków finansowych dla gmin na pomoc dla kombatantów oraz w razie potrzeby zajmuje się bezdomnymi oraz realizuje zadania na rzecz osób niepełnosprawnych. I nic więcej.

Ale są też PCPR-y, które realizują, i to na dobrym poziomie, wszystkie zadania własne powiatu jak też te zlecone. Mają opracowaną diagnozę problemów i szczegółowy plan ich rozwiązywania, do realizacji którego włączają wszelkie możliwe instytucje, organizacje i placówki z terenu danego powiatu. Powołały lub są w trakcie powoływania zespołów specjalistów oraz ośrodków interwencji kryzysowej (z hostelami) i ośrodków wsparcia.

Nie wszystkie samorządy pracują jednakowo. Mamy na to przykład kiedy po nowelizacji ustawy trzeźwościowej środki pochodzące z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych pozostały w gminach, w celu wykorzystania ich na działania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Niektóre z gmin wystartowały natychmiast i to z bardzo dobrym skutkiem. Część natomiast czeka na rozwój wypadków do tej pory, mimo jasno sprecyzowanych zapisów ustawowych nakładających na samorządy określone zadania, możliwe do realizacji bez większego trudu i wysiłku, pieniądze przeznaczając na inne cele w ramach nadwyżki budżetowej.

Wszystko zależy od członków danej Rady gminy czy powiatu. Czyli wszystko zależy od nas, bo to my przecież wybieramy swoich przedstawicieli do władz samorządowych. A ci z kolei mniej lub bardziej dbają o nasze wspólne sprawy.



Autorka jest pedagogiem, przez kilka lat pracowała jako pełnomocnik wojewody ciechanowskiego ds. rozwiązywania problemów alkoholowych i narkomanii. Ostatnio w Wydziale Spraw Społecznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.