Tomasz Górski

Polska edycja IX Raportu Specjalnego dla Kongresu USA ukazuje się pięć lat po oryginalnej (wydanej w 1997), ale dzięki komentarzom polskich specjalistów - uzupełniającym informacje o wyniki uzyskane niedawno oraz dokonania Polaków - jest dziełem aktualnym. Wprawdzie od poprzedniego raportu z 1993 roku (polskie wydanie w 1995) dokonano wielu nowych odkryć, inny jest też układ treści - nie oznacza to jednak rewolucji w zawartości. Pojawiły się nowe wątki: wpływ traumy na picie, łączenie terapii alkoholizmu z zaprzestaniem palenia, kontrowersje wokół picia kontrolowanego czy funkcjonowanie alkoholu jako towaru na rynku.
Nowy raport dużo miejsca poświęca badaniom nad przyczynami nadużywania alkoholu. Mimo że odkryto szereg wrodzonych predestynujących do tego cech, to jasne się stało, że nie istnieje jeden gen alkoholizmu, a w jego genezie istotne znaczenie mają również wzory kulturowe oraz oczekiwania wobec alkoholu. Znaczący postęp przyniosły badania układu nerwowego wyjaśniające mechanizmy intoksykacji, tolerancji, objawów abstynencyjnych. Więcej wiemy o biochemicznej naturze wpływu alkoholu na funkcjonowanie połączeń między komórkami nerwowymi różnego typu. Jednak dokładne określenie obszarów mózgu i mechanizmów, poprzez który alkohol wywiera wpływ, wymaga dalszych badań.
Z najnowszych badań wynika, że - wbrew rozpowszechnionym stereotypom - picie alkoholu może przyczyniać się do chorób serca i naczyń wieńcowych, nadciśnienia, kardiomiopatii, niewydolności i udarów. Badania poczyniły także postęp w rozumieniu uszkadzającego wpływu alkoholu na wątrobę, mózg, układ hormonalny i odpornościowy.
W raporcie znajdujemy nowe dane o udziale alkoholu w tragicznych zgonach spowodowanych wypadkami drogowymi, pożarami, utonięciami i upadkami z wysokości. Ogółem szacuje się liczbę zgonów z powodu wypadków spowodowanych przez alkohol w USA na 100 tysięcy rocznie.
Interesujący jest rozwój badań nad ekonomicznymi aspektami spożywania alkoholu, dowodzące związku między cenami napojów alkoholowych a wielkością spożycia, wpływem reklam na wielkość sprzedaży, związku między piciem a osiąganymi dochodami.
Duży postęp dokonuje się w badaniach nad skutecznością działań profilaktycznych. W przypadku uczniów sukces programu najczęściej wiąże się z osłabieniem wrażliwości na presję grupy rówieśniczej oraz interwencjami w stosunku do szczególnie zagrożonych. Korzystne rezultaty przynoszą także programy środowiskowe utrudniające dostęp do alkoholu nieletnim.
Raport konstatuje zmiany w zakresie leczenia choroby alkoholowej, na które składają się: opracowywanie nowych narzędzi diagnostycznych, skierowanie interwencji terapeutycznych na mobilizację wsparcia społecznego, wprowadzenie leków wspierających terapię i abstynencję, przede wszystkim naltreksonu. Duże zainteresowanie klinicystów budzi sprawa współwystępowania alkoholizmu i innych uzależnień.
Jedna decyzja redaktorów polskiej edycji IX Raportu nie jest do końca zrozumiała: zrezygnowano z rozdziału dotyczącego FAS tłumacząc, że zespół ten "występuje w rasach innych niż biała". Czyżby rzeczywiście FAS nie był problemem "białego człowieka"?