Ostatnio kontakty heteroseksualne wyprzedziły dożylne przyjmowanie narkotyków zajmując pierwsze miejsce na liście przyczyn zachorowań na AIDS - ostrzega Europejska Agencja ds. Narkotyków w "Sprawozdaniu rocznym 2005. Stan problemu narkotykowego w Europie". Do 2001 roku większość przypadków zachorowań na AIDS w UE można było przypisać dożylnemu przyjmowaniu narkotyków, ale najświeższe dane statystyczne wskazują, że obecnie przyczyną największej liczby zachorowań jest zakażenie poprzez kontakty heteroseksualne.

Według EMCDDA ważnym czynnikiem, który miał wpływ na tę zmianę, jest lepszy dostęp osób chorych na AIDS, przyjmujących narkotyki dożylnie, do wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (HAART). Ponad 75% osób wymagających terapii HAART ma obecnie do niej dostęp w większości państw Europy Zachodniej, jednak szanse na to nadal pozostają niskie w państwach nadbałtyckich.
Szerszy dostęp do leczenia, a także dostępność świadczeń z zakresu redukcji szkód, w niektórych krajach również spadek liczby osób przyjmujących narkotyki dożylnie - wszystko to ma wpływ na statystyki dotyczące przenoszenia wirusa HIV w Europie.

W większości państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw kandydujących rozpowszechnienie zakażeń wirusem HIV utrzymuje się na niskim poziomie. Odsetek zakażeń wśród osób przymujących narkotyki dożylnie wynosi najwyżej 1% w Czechach, Grecji, na Węgrzech, w Słowenii, Słowacji, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Bułgarii oraz Rumunii, a poniżej 5% w Niemczech, na Litwie oraz Luksemburgu (dane z lat 2001-2004).

Wyższy odsetek - zbliżony do 10% lub więcej - zanotowano w Estonii, Hiszpanii, Francji, Włoszech, na Łotwie, w Holandii, Polsce i Portugalii. Sprawozdanie wskazuje jednak, że procent nowo zdiagnozowanych zakażeń wirusem HIV wśród osób przyjmujących narkotyki dożylnie w Estonii i na Łotwie "spadł gwałtownie" w ostatnim czasie, co sugeruje, że obecnie panująca w tych krajach epidemia szczyt nasilenia może mieć już za sobą.

Dwadzieścia cztery państwa członkowskie UE (z wyjątkiem Cypru), a także Norwegia, Bułgaria i Rumunia zapewniają osobom dożylnie przyjmującym narkotyki sterylny sprzęt do iniekcji w ramach programów wymiany igieł i strzykawek. Chociaż zakres tego zaopatrzenia jest zróżnicowany, w wielu krajach stopień pokrycia zapotrzebowania jest znaczny. Dane zebrane w ośrodkach leczenia i pochodzące z monitorowania liczby zgonów spowodowanych zażywaniem narkotyków sugerują, że na początku lat 90 liczba ta osiągnęła najwyższe wartości, nowych osób zażywających heroinę prawdopodobnie w całej Europie jest coraz mniej.

Wskaźniki wstrzykiwania heroiny wśród uzależnionych również wykazują spadek w kilku państwach UE: w Danii, Hiszpanii, Francji, Włoszech oraz Wielkiej Brytanii. Przy czym niespełna 5% nowych osób zażywających opiaty, kiedy przystępuje do specjalistycznego leczenia odwykowego, zgłasza, że zażywa te narkotyki też dożylnie.

Przedawkowanie jest nadal główną przyczyną zgonów w UE wśród osób zażywających opiaty oraz jedną z najczęstszych wśród młodych ludzi w Europie. Jednak w większości krajów "piętnastki" - z wyjątkiem Finlandii, Szwecji i Norwegii - odnotowano mniej zgonów wywołanych przedawkowaniem wśród osób poniżej 25. roku życia niż dziesięć lat temu, co sugeruje zmniejszenie liczby młodych osób przyjmujących narkotyki dożylnie. W wyniku tego procesu po 1990 roku w większości krajów "piętnastki" wzrosła średnia wieku dla przypadków przedawkowania.

Na podstawie danych pochodzących z nowych państw członkowskich oraz państw kandydujących sytuacja wygląda inaczej: od połowy lat 90. do 2002 roku istotnie wzrosła liczba zgonów wśród osób poniżej 25. roku życia. Średnia wieku dla przypadków przedawkowania jest najniższa w Rumunii (22.4 lat), Estonii (24 lata), na Łotwie (29 lat) oraz na Litwie (29.3 lat). W Czechach, na Łotwie, Węgrzech i w Bułgarii liczba zgonów spowodowanych przedawkowaniem osiągnęła stabilny poziom.
Według sprawozdania w całej UE liczba zgonów spowodowanych zażywaniem narkotyków utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie. W latach 1990-2002 państwa Unii donosiły o 7000-9000 przypadkach zgonów z powodu przedawkowania rocznie - dane te można uważać za minimalne wartości szacunkowe, gdyż w wielu państwach dochodzi do ich zaniżania. Przedawkowanie opiatów to jeden z głównych powodów śmierci wśród osób młodych (20-40 lat) w Europie, zwłaszcza w grupie mężczyzn z obszarów miejskich.
Jednak istnieją oznaki sugerujące, że wskaźnik ten prawdopodobnie ma już za sobą wartość najwyższą. Po 40% wzroście w latach 1990-2002 wiele państw - w tym kraje "piętnastki" - odnotowuje obecnie spadek w porównaniu do początku lat 90. ubiegłego wieku. Ta pozytywna tendencja może wynikać z ustabilizowania się lub spadku liczby osób zażywających opiaty, notowanego w niektórych krajach, spadku liczby osób przyjmujących narkotyki dożylnie oraz szerszego dostępu do leczenia.
Całkowita liczba odnotowanych zgonów spowodowanych zażywaniem narkotyków w krajach "piętnastk" i w Norwegii zmalała z 8394 w 2001 roku do 7122 przypadków w 2002 roku, co stanowi ogółem spadek o 15%. Istnieją jednak przesłanki wskazujące, że tendencja ta może ulec zahamowaniu.


[na podstawie raportu EMCDDA: "Sprawozdanie roczne 2005.
Stan problemu narkotykowego w Europie". Lizbona 2005]