Adrianna Staręga

Niepełnosprawność jest istotną kwestią społeczną. Liczba osób niepełnosprawnych rośnie z roku na rok.

Przeprowadzony w 1997 roku w Stanach Zjednoczonych spis ludności wykazał, że 54 mln Amerykanów jest w jakimś stopniu niepełnosprawna, a 26 mln to osoby o dużym stopniu upośledzenia. Niepełnosprawni stanowią najliczniejszą grupę społeczną w USA. W Europie przyjmuje się, że około 10% Europejczyków cierpi na jakiś rodzaj niepełnosprawności.
Pomimo tego, że liczba niepełnosprawnych jest tak wysoka, są oni traktowani jako "gorsi" lub "niewidzialni obywatele".
Zarówno w USA, jak i w Europie niepełnosprawni muszą stawiać czoło barierom utrudniającym im życie, takim jak: wyższy poziom bezrobocia wśród tej populacji, niższe pensje, ograniczony dostęp do opieki medycznej i edukacji oraz wyższe ryzyko doznania przemocy fizycznej lub wykorzystywania seksualnego. Sytuacja niepełnosprawnych kobiet jest pod tymi względami dużo gorsza od sytuacji niepełnosprawnych mężczyzn.
Europejskie i amerykańskie badania pokazują, że niepełnosprawni od 2 do 5 razy częściej padają ofiarami przemocy niż osoby pełnosprawne. W dokumencie wydanym przez Kongres USA w 1998 roku "Crime Victimes with Disabilities Awarness Act", który miał zwrócić uwagę na ciężkie położenie niepełnosprawnych ofiar przestępstw, poinformowano, że osoby z upośledzeniami rozwoju od 4 do 10 razy częściej stają się ofiarami przestępstw niż osoby pełnosprawne.
Badania prowadzone w Kanadzie, Australii i Wielkiej Brytanii pokazują, że osoby upośledzone rozwojowo są wielokrotnymi ofiarami przestępstw. Jest to związane m.in. z niewielką liczbą zgłoszeń oraz z brakiem zaufania pracowników służb, prokuratorów i sędziów do niepełnosprawnych osób, które zgłaszają przypadki ich wykorzystywania.
Źródła amerykańskie podają, że niepełnosprawne dzieci są 3 razy bardziej narażone na maltretowanie niż inne dzieci. Zdarzają się także przypadki zabójstw osób niepełnosprawnych, większość z nich jest popełniana przez rodziców lub opiekunów.

Niepełnosprawni a przemoc seksualna
Większość badań pokazuje, że osoby niepełnosprawne są w większym stopniu narażone na przemoc seksualną niż osoby pełnosprawne. Rozmiary przemocy seksualnej wobec osób niepełnosprawnych przedstawione przez rządowe centrum zajmujące się prewencją i kontrolą urazów zdrowotnych w USA, National Center for Injury Prevention and Control, są alarmujące.
Na przemoc seksualną najbardziej są narażone osoby z upośledzeniem umysłowym. 25% do 67% dorosłych upośledzonych umysłowo (w przypadku kobiet z tej grupy od 51% do 79%) twierdziło, że doświadczyło przemocy seksualnej. Kobiety stanowią od 72% do 82% niepełnosprawnych, którzy doznają przemocy seksualnej.
Szacuje się, że wśród niepełnosprawnych nastolatków ten rodzaj przemocy dotyka 4-6% chłopców oraz 24% dziewcząt. Około 95% przypadków przemocy seksualnej wobec upośledzonych umysłowo wiązało się z jakąś formą seksualnego kontaktu. W większości dotyczyło to powtarzających się epizodów seksualnego kontaktu. Tylko w 19-23% przypadków ograniczało się do jednego epizodu.
Z badań wynika, że sprawcami przemocy seksualnej (88-98% przypadków, inne źródła mówią nawet o 97-99%) są najczęściej mężczyźni, którzy są znani ofierze: członkowie rodziny, znajomi i osoby udzielające im pomocy (np. pracownicy ośrodków, osoby pomagające przy opiece czy zajmujące się transportem niepełnosprawnych).
Osoby o upośledzonym rozwoju są bardziej narażone na powtórną wiktymizację przez tę samą lub inną osobę niż pozostali, a ponad połowa z tych nich nigdy nie poszukała pomocy prawnej czy psychologicznej.
Równie trudna jest sytuacja osób z problemami psychicznymi. Badania prowadzone wśród tych pacjentów pokazały, że 81% osób z tej populacji doznało fizycznej lub seksualnej przemocy.

Przemoc wobec niepełnosprawnych kobiet
Uznaje się, że niepełnosprawne kobiety, zwłaszcza gdy ich niepełnosprawność jest nasilona, mające problemy z uczeniem się lub komunikacją, należą do grupy najwyższego ryzyka jeżeli chodzi o narażenie na wszelkie formy przemocy. Statystyki dotyczące przypadków maltretowania niepełnosprawnych kobiet znacznie przewyższają te dotyczące kobiet pełnosprawnych. Kobiety z kilkoma rodzajami niepełnosprawności: upośledzeniem umysłowym, problemami z porozumiewaniem się, i te które są niepełnosprawne od urodzenia, są w większym stopniu narażone na doznanie przemocy oraz na bardziej okrutne ataki niż pozostałe niepełnosprawne kobiety.
Dane na temat przemocy wobec niepełnosprawnych kobiet w USA zostały zawarte w dokumencie "The Violence Against Women Act". Skupia się on m.in. na ochronie niepełnosprawnych kobiet i ma służyć zapewnieniu im włączenia się do istniejących programów pomocy ofiarom przemocy domowej i seksualnej. Stwierdza się w nim m.in., że:
* Pracownicy służb społecznych i pracownicy wymiaru sprawiedliwości często nie potrafią rozpoznać, że niepełnosprawna kobieta jest ofiarą przemocy seksualnej, nie reagują odpowiednio na ten problem.
* Kobiety niepełnosprawne są w większym stopniu narażone na przemoc niż kobiety pełnosprawne ze względu na fizyczną, ekonomiczną, społeczną lub psychiczną zależność od innych, a w przypadku występowania przemocy domowej niepełnosprawne kobiety pozostają ze sprawcą prawie 2 razy dłużej niż osoby pełnosprawne.
* Przemoc wobec kobiet niepełnosprawnych przybiera różnorodne formy: od przemocy słownej, fizycznej po seksualną, wymuszanie izolacji, zależność ekonomiczną lub pozbawianie niepełnosprawnej kobiety niezbędnego dla niej sprzętu, lekarstw, transportu lub pomocy w osobistych czynnościach.
* Wiele niepełnosprawnych kobiet nie zgłasza takich przypadków, ze względu na swoją zależność od sprawców. Boją się porzucenia lub umieszczenia w ośrodku opieki.
* Wiele kobiet nie może opuścić sprawcy (agresywnego męża lub osób, z którymi zamieszkuje), ponieważ boi się pozostawić z nim dzieci.
* Pracownicy wymiaru sprawiedliwości, służb społecznych i ośrodków pomagających ofiarom przemocy często nie są odpowiednio przygotowani, by móc skutecznie identyfikować i odpowiadać na przemoc wobec tych kobiet.

Wyniki badań obejmujących osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności, pokazują, że mogą być one w różnym stopniu zagrożone zjawiskiem przemocy. W badaniu przeprowadzonym przez The Center for Research on Women with Disabilities (CROWD), amerykański ośrodek zajmujący się badaniami dotyczącymi niepełnosprawnych kobiet, na grupie niepełnosprawnych kobiet cierpiących na fizyczną niepełnosprawność, okazało się, że występowanie przemocy (psychicznej, fizycznej i seksualnej) wobec tej populacji było takie samo, jak u kobiet pełnosprawnych (62%). Nie było znaczących różnic, jeżeli chodzi o kobiety doznające przemocy psychicznej (52% versus 48), fizycznej (36% w obu grupach) i seksualnej (40% versus 37%).
Najczęściej sprawcami przemocy w obu grupach kobiet byli mężowie i rodzice. Ale niepełnosprawne kobiety znacznie częściej doznawały też przemocy psychicznej i seksualnej ze strony pomocników oraz pracowników służby zdrowia. Niepełnosprawne kobiety często doznają przemocy, która wiąże się z pozbawianiem ich dostępu do niezbędnego sprzętu (np. wózka inwalidzkiego), leków, transportu lub nieudzielaniem pomocy przy osobistych czynnościach, takich jak ubieranie czy wstawanie z łóżka.

Wspólne problemy
Część problemów związanych ze zjawiskiem przemocy jest wspólna dla wszystkich ofiar przestępstw:
niezgłaszanie przestępstw; brak reakcji ze strony różnych służb, które postrzegają osoby niepełnosprawne jako mało wiarygodne; wielokrotna wiktymizajca; fizyczna lub społeczna izolacja ofiary; skoncentrowanie systemu prawnego na prawach i potrzebach sprawcy a nie ofiary.


Na podstawie stron:

http://www.cdc.gov/ncipc/factsheets/diabvi.html
National Center for Injury Prevention and Control

http://www.independentliving.org/docs1/iglesiasetal1998.html
Violence and Disabled Women Metis project

http://www.bcm.tmc.edu/crowd/
The Center for Research on Women with Disabilities (CROWD)

http://www.s-t.com/pojects/DomVio/societymust.html
Disabled Person Protection Commission

http://www.ualberta.ca/~jpdasddc/abuse
J.P. Das Developmental Disabilities Centre

http://ici.umn.edu/products/impact/133/over3s.html
The Violence Against Women Act 2000

http://www.ojp.usdoj.gov/ovc/publications/factshts/disable.html
Office for Victims of Crime