Czym są granice? W pierwszym momencie pojawia się skojarzenie z liniami wyznaczającymi obszar danego państwa, na którym obowiązują pewne prawa. Przekraczając je, należy dostosować się do zasad gospodarza. Niedozwolone przejście naraża nas zaś na nieprzyjemności, a brutalne naruszenie-agresję. Atak wywołuje bowiem uczucie zniewolenia i chęć odwetu. Podobnie sytuacja wygląda przypadku relacji międzyludzkich. U większości osób budzi się sprzeciw, gdy ich granice naruszane są wbrew woli. Aby móc respektować granice innych, trzeba mieć jednak świadomość własnych. Świadomość własnej granicy, a więc tego, kim jestem, czym dysponuję i za co biorę odpowiedzialność, jest podstawą wolności. Jej kształtowanie zachodzi podczas naszego życia. Wówczas, tworzy się cały system granic: fizycznych, emocjonalnych, intelektualnych i duchowych.

Fizyczne – określają barierę dla intymności fizycznej, czyli takiej, która akceptowana jest w przypadku bliskich osób, a niedostępna dla reszty oraz sferę dystansu w kontaktach międzyludzkich. Emocjonalne – pozwalają nazwać własne uczucia, które pojawiają się w momencie zetknięcia z daną sytuacją, osobą. W znacznym stopniu wpływ na ich formowanie mają więzi z rodzicami. Intelektualne – pomagają określić czego chcemy lub potrzebujemy, a co jest nam zbędne. Dzięki nim potrafimy sprecyzować nasze pragnienia i nie mylimy ich z potrzebami innych. Ponadto, pozwalają na przyjęcie informacji z zewnątrz i ustalenie, czy jest dla nas możliwe do zaakceptowania. Duchowe – związane są ze światem wartości, systemem przekonań oraz aspektem religijnym.

Osoba nie posiadająca granic jest niewrażliwa na granice innych. Naruszając cudze granice
i wykorzystując innych, staje się agresorem.

Warto wiedzieć, że także rodzaj granic może mieć znaczenie dla relacji międzyludzkich:

1. Nienaruszony system granic – charakteryzuje się tym, że granice są stałe, ale posiadają pewne „przejścia” umożliwiające przepływ informacji, uczuć. Jest to najbardziej pożądany, z punktu widzenia relacji interpersonalnych, rodzaj granic. Umożliwia:

• Świadome wchodzenie w związki i nawiązywanie bliskości
• Satysfakcję wynikającą z kontaktów międzyludzkich, przebywania z innymi
• Poczucie bezpieczeństwa w relacji z innymi
• Respektowanie granic innych
• Umiejętność odmawiania

2. Brak granic – czyli brak ochrony przed ingerencją w sferę osobistą ze strony innych jak również naruszanie czyichś barier. Wiążą się z nimi:

• Trudności w kontaktach z innymi
• Wchodzenie w rolę agresora lub ofiary
• Naruszenie granic innych
• Poczucie zagrożenia
• Brak umiejętności odmawiania

3. Uszkodzony system granic – czyli sztywne granice, posiadające luki, przez które możliwe jest „zaatakowanie terytorium” przez innych. Konsekwencją jest:

• Wywoływanie konfliktów
• Częściowa ochrona
• Trudności w respektowaniu granic innych
• Niepełne poczucie bezpieczeństwa
• Sporadyczne mówienie „nie”

4. Mury zamiast granic – całkowite odgrodzenie się od innych osób, które oznacza:

• Izolacja społeczną
• Brak intymności w kontakcie z drugim człowiekiem
• Samotność
• Mówienie „nie” za każdym razem

Świadomość i ustalenie granic są istotne także w życiu rodzinnym. Przede wszystkim rodzina, jako podstawowa grupa społeczna, powinna być oddzielona on reszty granicami, które jednocześnie pozwalają na przepływ informacji oraz interakcje z innymi ludźmi. W obrębie rodziny natomiast ważne są granice między podsystemami, czyli między rodzicami i dziećmi, ponieważ z każdym z nich związane jest pełnienie innych ról, w które nie powinny ingerować inne osoby. Nie znaczy to jednak, że granice mają być sztywne i nieprzepuszczalne. Elastyczność granic między podsystemami gwarantuje bowiem przepływ miłości, troski i pomocy. Ostatnim rodzajem granic, związanym z systemem rodzinnymi, są granice między osobami. Zasadą jest, że każdy członek ma prawo do odrębności i własnego rozwoju. Rozwój ten umożliwia okazywanie zainteresowania i akceptacji, przy przyzwoleniu na samodzielność i realizację potrzeb. W dobrze funkcjonujących rodzinach, istnieje  zatem jasna struktura i rozsądne zasady, a granice prywatności są zachowane.

Żyjąc z nastolatkiem, starajmy się zachować szacunek dla podejmowania prób o większą samodzielność, pozostając dorosłymi, którzy stoją na straży jego bezpieczeństwa.

Małgorzata Molak