Nie jeść. Taką odpowiedź najczęściej usłyszelibyśmy od osoby chorej na jadłowstręt psychiczny czyli anoreksję. Anorexia nervosa (z języka greckiego an – pozbawienie, oreksis – apetyt) to choroba, która kojarzy się przede wszystkim z niechęcią do jedzenia i bardzo szczupłym wyglądem. Jednak obraz choroby jest znacznie bardziej złożony.

Czym zatem jest jadłowstręt psychiczny? Jest to zaburzenie odżywiania, prowadzące do zakłóceń w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Na przestrzeni ostatnich lat zyskało ono niechlubną popularność objawiającą się w stopniowym wzroście liczby zachorowań. Na anoreksję chorują głównie kobiety(chociaż odnotowuje się także przypadki zachorowań mężczyzn, a nawet dzieci), najczęściej przed 25. rokiem życia. Jednak to okres adolescencji (14. - 18. r. ż) jest tym, w którym istnieje największe ryzykozachorowalności. 

Jakie są symptomy jadłowstrętu psychicznego? W klasyfikacjach chorób wskazuje się na szereg objawów. Ten, który jest najbardziej widoczny, to celowa utrata masy ciała – wskaźnikBMI jest mniejszy niż 17,5. BMI jest współczynnikiem, który szacunkowo określa czy nasza waga jest odpowiednia dla naszego wzrostu. Można go obliczyć dzieląc wagę (kg) przez wzrost² (m²) (wskaźnik prawidłowej masy ciała zawiera się w przedziale 18,5 - 25,0). Osoby z zaburzeniami jedzenia znajdują wiele sposobów na to, by ich waga stale spadała. Unikają jedzenia (zwłaszcza tuczącego), intensywnie ćwiczą czy stosują środki moczopędne. Przy tak niskiej masie ciała uważają, oceniają, a przede wszystkim czują się za grube. Często kierują się w życiu łacińską sentencją Quod me nutrit, me destruit, co znaczy „co mnie żywi, niszczy mnie”. Chociaż zdają sobie sprawę, że ich waga jest za niska, negatywne odczucia w tym zakresie są dla nich silniejsze, a przede wszystkim ważniejsze niż racjonalne fakty. A za takie uznawane są między innymi pojawiające się u osoby chorej zaburzenia hormonalne. Ich rezultatem może być zanik menstruacji u kobiet - diagnostyczny jest brak trzech kolejnych miesiączek (obecnie u części kobiet miesiączki mogą się nie pojawiać także w wyniku stosowania antykoncepcji hormonalnej) czy zaburzenia potencji u mężczyzn. Według Amerykańskiej Klasyfikacji Chorób (DSM-IV) wyróżnia się dwa typy anoreksji:ograniczający, w którym osoba chora restrykcyjnie przestrzega diety oraz objadająco – przeczyszczający, w którym osoba przestrzega diety, ale zdarzają jej się także epizody objadania się i prowokowania wymiotów. Ten drugi jest bardziej wyniszczający dla organizmu.

Jakie są przyczyny jadłowstrętu psychicznego? Anoreksja może mieć swoje źródło w bardzo zróżnicowanych obszarach. Jest prawdopodobne, że spadek wagi wynika z  oddziaływań czynników biologicznych takich jak przekaz genetyczny, nieprawidłowe funkcjonowanie neuroprzekaźników czy zaburzenia hormonalne. Badacze wskazują także, że pewne cechy osobowości, mogą przyczyniać się do rozwoju i podtrzymania choroby, są nimi między innymi: perfekcjonizm, niska samoocena, wytrwałość, wysokie aspiracje a przy tym tłumiona agresja. Co poza cechami osobowości? Mówi się także o wpływie rodziny, o atmosferze, zasadach panujących w domu czy odnoszeniu się do rodziców do osoby chorej jak i do siebie nawzajem. A także o szeregu czynników społeczno – kulturowych kultywujących chudość ciała. Warto przy tym zaznaczyć, że osoby realizujące się w zawodach wymagających utrzymania ścisłej diety (m.in. sportowcy, tancerze) znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na anoreksję.

Jakie są drogi pomocy? Osoby, u których zostanie zdiagnozowana anoreksja wymagają wielokierunkowej pomocy. Co więcej, wiąże się ona z potrzebą wzajemnej współpracy gronaspecjalistów takich jak psychiatra, psycholog czy specjalista do spraw odżywiania, ale takżenieprofesjonalistów jak rodzina czy znajomi. Pomoc osobie chorej może wymagać, w zależności od stopnia zaawansowania choroby, także hospitalizacji. Podstawowym celem pomocy jest zapobieganie wyniszczeniu organizmu (intensywne głodzenie się może prowadzić nawet do śmierci) poprzez uregulowanie działania poszczególnych narządów oraz układów i stopniowe zwiększanie masy jej ciała. Dopiero po ustabilizowaniu fizycznego stanu chorej, specjaliści mogą rozpocząć pracę nad jejfunkcjonowaniem psychicznym i wprowadzić terapię. U dziewcząt, które nie ukończyły 18. r. ż. wskazuje się jako niezbędne włącznie do leczenia terapii rodzinnej. Gdy pojawiają się współwystępujące objawy jak np. depresja, możliwe jest zastosowanie leczenia farmakologicznego. Wymaga ono jednak uwzględnienia wszystkich uwarunkowań i ograniczeń związanych z zaburzeniami odżywiania.

Katarzyna Fusiek

Bibliografia:

1. Józefik, B. (1996). Anoreksja i bulimia psychiczna. Kraków: Collegium Medicum UJ.
2. Rajewski, A. (2007). Zaburzenia odżywiania. W: (red). I. Namysłowska, Psychiatria dzieci i młodzieży (247-265). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
3. Seligman, M.E.P., Walker, E.F., Rosenhan, D.L. (2003). Psychopatologia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.