Psychoza lub ‘stan psychotyczny’ to stan umysłu, w którym występują poważne zaburzenia w postrzeganiu rzeczywistości. Osoba chora może widzieć, słyszeć, czuć lub nawet smakować rzeczy, których nie ma w rzeczywistym świecie. Może również doświadczać zaburzeń toku myślenia np. wierzyć, że ktoś chce jej zrobić krzywdę. Zależnie od objawów wyróżniamy kila rodzajów zaburzeń psychotycznych. Zostaną one omówione poniżej.

Jakie są objawy psychozy?

Objawami, które są charakterystyczne dla wszystkich typów zaburzeń psychotycznych to urojenia i halucynacje.

Halucynacje – doświadczenia zmysłowe (dotyczy to wszystkich zmysłów), które nie są wywoływane żadnym bodźcem z zewnątrz. Na przykład osoba w stanie psychozy Może słyszeć głosy, czuć zapachy (np. pomarańczy) albo dotyk na skórze. Osoba chora jest przekonana, że halucynacje są prawdziwe, mimo że nie ma to poparcia w rzeczywistości.

Urojenia – zaburzenia myślenia polegające na posiadaniu fałszywych przekonań, błędnych sądów, w które osoba zaburzona mocno wierzy, mimo iż te przekonania niedorzeczne. Sądy te i przekonania nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości. Osoba w stanie psychozy nie bierze pod uwagę dowodów przeczących jej przekonaniom i nie potrafi przyjąć perspektyw innej osoby, która się z nią nie zgadza. Często spotykane urojenia to na przykład przekonanie, że inne osoby potrafią nam czytać w myślach lub myśli są nam prze kogoś ”wkładane” do głowy. Inne często spotykane urojenie to przekonanie, że jakaś zewnętrzna siła nas kontroluje. Urojenia rzadko są spójnym systemem przekonań, ale osoba w stanie psychozy nie potrafi dostrzec niekonsekwencji, bądź absurdalności takich przekonań.

Jakie są przyczyny psychozy?

Nie jest pewne, jakie są dokładne przyczyny powstawania psychoz. Na dzień dzisiejszy przyjmuje się hipotezę, że wywoływane one są przez zaburzenia w funkcjonowaniu nueroprzekaźników w mózgu ( substancji, które pozwalają na komunikowanie się komórkom nerwowym). Takie zaburzenie równowagi mogą być wywoływane przez różne czynniki środowiskowe np. narkotyki, alkohol , dopalacze , choroby somatyczne (np. guz mózgu), ale najczęściej przyczyna takiego stanu pozostaje nieznana. W przypadku zaburzeń takich jak schizofrenia, czy zaburzenia schizotypowe,  przyczyna jest najprawdopodobniej złożona (kombinacja czynników środowiskowych i genetycznych ).

Jakie są typy zaburzeń psychotycznych?

Do grup psychoz możemy zaliczyć stany chorobowe, które prezentują szereg różnych objawów, ale wszystkie łączy fakt występowania urojeń i halucynacji. Do najczęściej spotykanych należą:

Schizofrenia – jest to zespół zaburzeń psychicznych o wielu podtypach, gdzie oprócz urojeń i halucynacji występuje spłycony lub niestosowny afekt (osoba nie reaguje prawidłowymi emocjami; odczuwa radość w sytuacjach, kiedy prawidłową reakcją jest smutek, np. w przypadku śmierci kogoś bliskiego lub wręcz wydaje się nie odczuwać żadnych emocji, jest obojętna.), brak odczuwania przyjemność z jakiekolwiek czynności, w tym wchodzenia w relacje z innymi (wycofuje się z życia towarzyskiego). Występuje również dezorganizacja myślenia, objawiające się na przykład niespójną mowa osłabieniem uwagi, splątaniem. By zdiagnozować schizofrenię, objawy muszą się utrzymywać przez co najmniej pół roku.

Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, ale dzięki prawidłowemu leczeniu osoba chora ma duże szanse na prowadzenie normalnego trybu życia.

Zaburzenia schizoafektywne – jest to stan chorobowy cechujący się występowaniem zarówno objawów z grupy psychoz (urojenia, halucynacje, dezorganizacja) jak również zaburzeniami nastrojów takimi jak depresja (obniżony nastrój) lub mania (podwyższony i drażliwy nastrój). Mogą również występować objawy psychozy, depresji oraz manii u jednego pacjenta (typ mieszany). Objawy psychotyczne występują razem z zaburzeniami nastroju, ale pojawiają się też pomiędzy epizodami depresji lub manii.

Tak jak i schizofrenia, zaburzeia schizoafektywne są chorobą przewlekłą i wymagają leczenia farmakologicznego.

Psychozy reaktywne – jest to stan z objawami psychozy (urojeniami i halucynacjami), który jest reakcją na bardzo stresującą sytuację i traumatyczne doświadczenia. Jest to bardzo indywidualne; dla każdego człowieka inne wydarzenie jest traumatyczne może wywołać psychozę. Takim stresującym doświadczeniem może być wypadek, śmierć kogoś bliskiego, bycie ofiarą przestępstwa, utrata pracy. W przeciwieństwie do schizofrenii, epizod psychozy reaktywnej najczęściej mija samoistnie.

Psychozy egzogenne – stan z objawami psychozy wywołany przez czynniki zewnętrzne, takie jak na przykład nadużywanie leków, zażywanie dopalaczy, zatrucia grzybami, nadużywanie alkoholu, choroby zakaźne bądź urazy mózgu. Ich leczenie, przebieg i rokowania są zależne od przyczyny, która je wywołała.

Jak się leczy psychozy?

Głównym sposobem leczenia psychoz jest leczenie farmakologiczne. Zależnie od rodzaju psychozy, stosuje się różne leki. Najczęściej są to leki przeciwpsychotyczne, które blokuję niektóre neuroprzekaźniki w mózgu, przez co eliminują objawy wytwórcze (halucynacje i urojenia).

Psychoterapia jest pomocna, jednak działa tylko pomocniczo, na przykład trening poznawczo-behawioralny ułatwia pacjentowi kontrolowanie stanu umysłu i rozpoznanie objawów. Poprawia również funkcjonowanie w czasie remisji, przez pomoc w zrozumieniu choroby i radzeniu sobie z jej skutkami.

Jak postępować z osobą chorą?

Postarać się być spokojnym, unikać podnoszenia głosu, zagrażających gestów i przede wszystkim nie wdawać się w kłótnie na temat urojeń, bądź halucynacji. Osoba chora nie jest w stanie przyjąć racjonalnych argumentów, próby przekonywania mogą w niej wzbudzić agresję.

Inicjować zwykłe konwersacje, nie wyłączać osoby chorej z życia rodzinnego. Bardzo często osoby chore mają poczucie odrzucenia, ponieważ choroby psychiczne wzbudzają w społeczeństwie lęk.

Osoby zaburzone to też istoty ludzkie, które zasługują na szacunek. Nie mów przykrych rzeczy, których nie powiedziałbyś osobie zdrowej i nie wysnuwaj fałszywych wniosków ani oskarżeń tylko z powodu choroby.

Oltmans F.T; Emery E.R „Abnormal Psychology” (2008) Person; New Jersey

Kandel R.E.; Shwartz H.J.; Jessel M.T “Principles of Neuroscience” (2007) Mc Graw Hill

Namysłowska I. “Psychiatria Dzieci I Młodzieży” Wydawnictwo Lekarskie PZWL (2007) Warszawa

http://allpsych.com/disorders/psychotic/index.html