Wraz z wiekiem słabnie zdolność do zapamiętywania. Nasza pamięć funkcjonuje najlepiej około 30 roku życia. Z czasem robi się coraz słabsza – nic więc dziwnego, że starsi ludzie zaczynają zapominać m drobiazgach – gdzie położyli klucze czy okulary.

Neurolog Sam Wang z Uniwersytetu Princeton podkreśla, że tego rodzaju słabnięcie pamięci – w odróżnieniu od poważniejszych zaburzeń związanych z chorobą Alzheimera bądź innymi formami demencji – nie powinno budzić szczególnego niepokoju, choć dziś nie wiemy do końca jakiego rodzaju procesy fizjologiczne leżą u podstaw takiego zjawiska. Naukowcy nie wiedzą dlaczego mózg z wiekiem staje się mniej plastyczny – podejrzewają, że ma to związek ze słabnącą zdolnością do tworzenia i zmiany połączeń między komórkami nerwowymi.

Gary Small, profesor psychiatrii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, twierdzi jednak, że możemy ograniczyć skutki tego rodzaju słabnięcia pamięci przez odpowiednie ćwiczenie naszego mózgu. Okazuje się, że nasze neurony mogą być ćwiczone, podobnie jak nasze mięśnie na siłowni, przy użyciu stosunkowo prostych metod. Podstawowe założenia tej metody zawrzeć można w trzech słowach: patrz-zapisz-połącz. Słowo „patrz” odnosi się do koncentrowania uwagi. Okazuje się, że głównym powodem niezapamiętywania informacji jest niepoświęcanie im wystarczającej uwagi. Small zachęca by prócz koncentracji zrobić swoistą mentalną fotografię – większości z nas najłatwiej zapamiętać obraz. Fotografia ta ma stanowić „przypominacz” poprzez połączenie obrazu z określoną treścią informacji. Jeśli wybieramy się na zakupy i chcemy kupić jajka a potem pójść na pocztę by zapłacić rachunki wyobraźmy sobie jajko z naklejonym znaczkiem!

Small jest zdania, że tego rodzaju techniki mogą pomóc nam ograniczyć codzienne „dziury w pamięci”, na przykład związane z tym gdzie położyliśmy jakieś przedmioty.

Ottavio Arancio, neurolog z Uniwersytetu Columbia podkreśla, że zdolność naszego mózgu do uczenia się jest związana z poziomem naszej aktywności i satysfakcji, jaką czerpiemy z naszych działań. Naukowiec podkreśla, że często, z wiekiem, ludzie często stają się smutni, mniej zaangażowani w działania i mniej zainteresowani wieloma rzeczami. Aktywność umysłowa powinna wiązać się z czymś, co lubimy bo do takiej aktywności nie sposób się zmusić.

Wang wskazuje dodatkowo na zależność pomiędzy wykształceniem a zachowaniem sprawności umysłowej w starszym wieku. Trudno jednoznacznie powiedzieć jak działa ta korelacja. Być może wykształcenie dostarcza narzędzi sprzyjających bardziej aktywnemu życiu albo odwrotnie – większa aktywność sprzyja zdobywaniu wykształcenia.

Inną sprawą jest utrata pamięci spowodowana chorobą Alzheimera. Dowiedziono, że w mózgach osób chorujących na tę chorobę występują swoiste blaszki i złogi substancji, która albo jest przyczyną śmierci komórek nerwowych albo też powstaje w wyniku obumarcia tych komórek. Wydaje się że te blaszki i złogi są kluczowe w przypadku niektórych rodzajów utraty pamięci.

Prawdziwa przyczyna choroby Alzheimera pozostaje nieznana. Istnieją czynniki genetyczne predysponujące do zapadania na nią ale w większości przypadków trudno stwierdzić co było przyczyną pojawienia się demencji tego typu. Badacze podkreślają, że oprócz czynników genetycznych dużą rolę zdają się odgrywać czynniki środowiskowe. Ich znaczenie zaczynamy jednak dopiero odkrywać. Przykładowo zauważono, że mniej na chorobę Alzheimera narażone są osoby regularnie ćwiczące fizycznie – szczególnie istotne wydają się być ćwiczenia poprawiające krążenie. Prawdopodobnie tym co nas chroni jest również aktywność umysłowa. Zdrowa dieta, która jest dobra dla serca jest również korzystna dla mózgu. Wydaje się też, że pewne grupy leków wpływają na obniżenie ryzyka zapadnięcia na tę chorobę – wymienia się tu leki przeciwzapalne i statyny obniżające poziom cholesterolu. Na razie nie są one polecane jako środek zapobiegający chorobie Alzheimera gdyż póki co brak jednoznacznych dowodów.

Small zwraca również uwagę na procesy utleniania mogące mieć wpływ na pojawianie się choroby Alzheimera. Oznaczałoby to, że działanie ochronne mogłaby mieć dieta bogata w przeciwutleniacze i witaminy. Innym czynnikiem, na który zwraca uwagę Small są procesy zapalne toczące się z mózgu. Wykazano związek blaszek amyloidowych z procesami zapalnymi. Mechanizm tej zależności również nie jest dokładnie zbadany.