W piśmie Physiological Reviews, opublikowano artykuł pod tytułem Placebo and the New Physiology of the Doctor-Patient Relationship, w którym zawarto wyniki obszernej analizy zjawiska placebo i jego konsekwencji dla medycyny klinicznej. Dociekanie, podjęte przez lekarza i badacza Fabrizio Benedettiego z Wydziału Neuronauk Szkoły Medycznej Uniwersytetu Turyńskiego oraz Narodowej instytucji Neuronauk w Turynie, daje głęboki biologiczny i ewolucyjny wgląd w zjawisko placebo w związku z relacją lekarz-pacjent.

Placebo po łacinie znaczy „Będę sprawiał przyjemność”. Rola placebo w badaniach i medycynie jest fascynująca. Jednym z pierwszych, którzy użyli placebo, był Beniamin Franklin, któremu król Francji Ludwik XVI zlecił sprawdzenie skuteczności mesmeryzmu, który jest pewnym rodzajem praktyki leczniczej, który miał działać poprzez fluid leczniczy wypuszczony przez znachora. Zespół Franklina wykorzystał ślepą ocenę oraz interwencję placebo u pacjentek i wskazał, że poprawa zdrowia została spowodowana przez wiarę. Z biegiem czasu badacze i lekarze przekonywali się, że próby kliniczne są podatne na wyobraźnię i obciążone błędem. To poprowadziło do stworzenia projektu podwójnie ślepej próby, w której ani badacz, ani badany nie znali natury sprawdzanej terapii (albo prawdziwej, albo udawanej).

Przez wiele lat placebo było wykorzystywane do testowania terapii, jednak często było podawane jako przykład potężnej interakcji między umysłem a ciałem i komentowane w literaturze psychologicznej. Badanie dr Benedettiego wpisuje się w obecny stan badań nad placebo, a jest to złożona dziedzina, rozciągającej się od psychologii i psychofizjologii, od farmakologii do neurofizjologii, od analizy komórkowej/molekularnej, do nowoczesnych technik neuroobrazowania.

Wykorzystana przez dr Benedettiego metodologia wykracza poza tradycyjny podział między psychologią, nauką badającą działanie umysłu, oraz biologii, nauką zajmującą się badaniem życia we wszystkich przejawach. Artykuł rzuca światło na badania przeprowadzone w celu wskazania związku między leczeniem farmakologicznym oraz rolą umysłu w całym zdrowie pacjenta. Ponadto, wyjaśnia interakcję między procesami psychologicznymi wieloma fizjologicznymi funkcjami ludzkiego ciała.

Ta nowa nauka uznaje, że placebo i odpowiedź na placebo, z całym jej szerokim zakresem odcieni fizjologicznych, wliczając w to liczne mechanizmy dotyczące wielu chorób, systemów oraz interwencji, są częścią obszaru badań neurobiologicznych. Dr Benedetti, posługując się narzędziami biochemii, trafnie podsumowuje wyniki nowych badań dotyczących efektu placebo w psychologii i biologii, a także ich wpływ na relację lekarz-pacjent. Omawia szczegółowo m.in. następujące sprawy:

• Nie ma jednego „zjawiska placebo”. Istnieją różne mechanizmy, które biorą udział w różnych chorobach medycznych i interwencjach terapeutycznych. Na przykład, efekt placebo zachodzi, gdyż jest oczekiwanie. Pacjent oczekuje korzyści terapeutycznej, a ten rodzaj oczekiwania ma rzeczywisty wpływ na mózg i ciało.
• Związek między oczekiwaniami a rzeczywistą poprawą może zachodzić wskutek działania dwóch mechanizmów. Pierwszym jest obniżenie niepokoju. Drugi występuje między oczekiwaniami i aktywacją układu nagrody w obszarze mózgu znanym jako jądro półleżące (które rządzi również odczuwaniem przyjemności, wzmocnieniami, śmiechem, uzależnieniem, agresją, strachem, impulsywnością i efektem placebo).
• Kiedy pacjenta poddaje się leczeniu, czy placebo, czy rzeczywistemu, dzieje się to w okolicznościach złożonego zbioru stanów psychologicznych, które różnią się między pacjentami i między sytuacjami. Na przykład, kiedy placebo podaje się do ulgi od bólu, podaje się je z bodźcem, który może pokazać pacjentowi, że poprawa kliniczna powinna wkrótce zajść. Do tych bodźców może należeć kolor i kształt pigułki, charakter opieki medycznej oraz inne powiązane okoliczności.
• Niedawne badania pokazały, że lek podawany pacjentowi bez jego wiedzy ma niższą skuteczność. W istocie, jeśli wyeliminuje się element placebo/oczekiwań poprzez ukryte podanie lek (tzn. bez wiedzy pacjenta), psychologiczny składnik terapii również znika.

Dla lekarzy, psychologów i specjalistów od zdrowia te i inne konkluzje zawarte w artykule dr Benedettiego mogą przyczynić się do głębszego zrozumienia tego, jak ich słowa, postawy i zachowania wpływają na fizjologiczny profil mózgów ich pacjentów. Ten „bezpośredni wgląd” w mózg pacjenta, miejmy nadzieję, wzmoże bardziej współczujące, empatyczne i ludzkie zachowania u lekarzy. Ponadto, zrozumienie podłoża fizjologicznego relacji lekarz-pacjent poprowadzi do wyższej jakości opieki medycznej, a także wyższym umiejętnościom społecznym i polityce zdrowotnej.

19 września 2013