Negatywne sugestie mogą wywołać objawy chorobowe. Efekt nocebo zachodzi, gdy pojawiają się szkodliwe objawy w czasie leczenia pozornego (ang. sham treatment) w rezultacie negatywnych oczekiwań. Pozytywny odpowiednik tego efektu – placebo – był intensywnie badany na przestrzeni ostatnich lat, ale w literaturze naukowej jest bardzo mało badań nad fenomenem nocebo. W ostatnim wydaniu „Deutsches Ärzteblatt International, Winfried Häuser z Uniwersytetu Technicznego w Monachium i jego współpracownicy przedstawiają leżące u podstaw tego zjawiska mechanizmy neurobiologiczne i omawiają wagę efektu nocebo dla codziennej praktyki klinicznej. Nocebo może ujawnić się np. poprzez nieintencjonalnie negatywną sugestię ze strony pielęgniarek lub lekarzy, np. kiedy informują pacjenta o możliwych komplikacjach podjętego leczenia. Przyjmuje się, że pewna część niepożądanych skutków ubocznych leków może zostać przypisana efektowi nocebo. Mechanizm tego fenomenu to – podobnie jak w przypadku placebo – warunkowanie klasyczne i reakcja na indukowane oczekiwania.

Jak są tego konsekwencje dla praktyki klinicznej? Lekarze mają przed sobą problem etyczny polegający na wybraniu między obowiązkiem poinformowania pacjenta o możliwych skutkach ubocznych leczenia a powinnością minimalizowania ryzyka interwencji medycznej i pojawienia się efektu nocebo. Jednym z możliwych sposobów rozwiązania tego dylematu wg Häusera i współpracowników jest podkreślanie tolerancji środków terapeutycznych. Inną metodą jest powstrzymanie się od mówienia pacjentowi o możliwych efektach ubocznych – za jego zgodą.

Placebo – nocebo

Ściśle biorąc, nocebo zachodzi wtedy, gdy przy próbie leczenia lekiem testowym, wskutek podania środka obojętnego lub pozornego, stan pacjenta pogarsza się. W pierwotnym znaczeniu, nocebo miało bardzo konkretne znaczenie w medycynie – w farmakologii, nozologii i etiologii.

Określano w ten sposób szkodliwe, nieprzyjemne lub niepożądane reakcje (lub odpowiedzi), które przejawiała osoba leczona – reakcje nocebo (lub odpowiedzi nocebo) – w konsekwencji podania obojętnego, pozornego leku, w przypadkach, w których odpowiedź nie została chemicznie wywołana i które były pochodną faktu pesymistycznego nastawienia pacjenta, że lek wywoła szkodliwe, nieprzyjemne lub niepożądane konsekwencje.

Istotne jest, aby pamiętać, że w tych przypadkach, pomimo faktu, że żaden „prawdziwy” lek nie jest tutaj używany, szkodliwe i niepożądane konsekwencje podania leku – biochemiczne, fizjologiczne, behawioralne, emocjonalne i kognitywne –są bardzo prawdziwe.

„Science Daily”, 12 lipca 2012