Kary fizyczne są przedmiotem dyskusji i uregulowań prawnych w wielu krajach. Z badań wynika, że ponad połowa rodziców stosuje klapsy jako formę karania małych dzieci, podczas gdy niektóre badania pokazują, że tego typu praktyki mogą być szkodliwe. Co więc mogą robić rodzice gdy dzieci zachowują się źle? Przedstawiciel Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego rozmawia z Alanem E. Kazdinem, profesorem psychologii z Uniwersytetu Yale oraz Dyrektorem Yale’s Parenting Center and Child Conduct Clinic, autorem wielu książek o wychowaniu i psychologii dziecka.

Niektórzy rodzice stosują klapsy nie tylko by ukarać dziecko ale także by zmienić niewłaściwe zachowania. Czy klapsy są skuteczne?

Dawanie klapsów nie jest zbyt skuteczną strategią. Przede wszystkim dlatego, że nie uczy dzieci nowych zachowań ani w jaki sposób zastąpić zachowanie nieakceptowane przez rodziców. Nie jest też użyteczne by powstrzymać podobne zachowania w przyszłości. Badania wskazują że częstość nieprawidłowych zachowań nie spada – w rzeczywistości problem powraca nawet jeśli rodzice nasilają stosowanie kar.

Jakie inne kary fizyczne są używane przez niektórych rodziców?

Problemem jest najczęściej jak pomóc dziecku zmienić jego zachowania a kary fizyczne nie są niezbędne by to osiągnąć. Dużo bardziej efektywne jest rozwijanie pożądanych zachowań.

Jakie alternatywne metody dyscyplinowanie dzieci można polecić rodzicom? Czy metody te są skuteczne? Dlaczego tak się dzieje? Z jakich źródeł rodzice mogą czerpać wskazówki?

Wyjątkowo skuteczne jest pozytywne wzmacnianie pożądanych zachowań. To nie tylko nagrody dawane po właściwym zachowaniu. Warto zwrócić uwagę również na to co dzieje się przed samym zachowaniem, na zachowanie jako takie a także na jego konsekwencje. Zajmuje się tym nauka zwana stosowana analizą zachowań a wiele wskazówek można znaleźć w poradnikach dla rodziców.

Jaka jest różnica miedzy karą fizyczną a znęcaniem się?

Różnica ta jest definiowana różnie w różnych systemach prawnych. Niektóre koncentrują się na biciu jako takim, inne uwzględniają również przedmioty, jakich używa rodzic. Kluczową kwestią jest to, że stosowanie średnich i ciężkich kar fizycznych wiąże się z całą gamą długofalowych negatywnych konsekwencji dla dziecka z problemami w nauce oraz zaburzeniami zdrowia psychicznego i fizycznego włącznie. Wcale nie trzeba się znęcać nad dzieckiem by te negatywne konsekwencje się pojawiły.

Czy są społeczne, środowiskowe i ekonomiczne czynniki, które sprawiają że rodzic czy opiekun chętniej będzie stosował kary fizyczne?

Oczywiście, że są czynniki, które temu sprzyjają. Ale mają na to wpływ również oczekiwania rodzica względem dziecka – w jaki sposób powinno się zachowywać. Miałem okazję pracować z rodzicami, którzy bili swoje dzieci bo te non stop płakały. Pewien dziesięciolatek został ukarany za to, że zapomniał kupić jedną z rzeczy z listy zakupów. Podkreślam, że zarówno płacz jak i zapominanie mają w psychologii swoją nazwę – są normalne!

Jakie są efekty fizycznego karania dzieci? Czy na przykład mogą się stać bardziej agresywne wobec rodzeństwa czy rówieśników?

Wyniki badań nad skutkami jednorazowego czy sporadycznego (np. raz w miesiącu) klapsa nie są jednoznaczne. Ale gdy rodzic posuwa się dalej i stosuje nasilone karanie fizyczne pojawia się cały szereg konsekwencji: opóźnienia w nauce, zaburzenia psychiczne i fizyczne.

Co Pan mówi rodzicom, którzy twierdzą, że im klapsy nie zaszkodziły?

Cóż – są osoby, które palą papierosy i dożywają setki ale to nie podważa badań mówiących, że palenie prowadzi do przedwczesnej śmierci. Wyjątki są interesujące – weźmy chociażby osoby, które zetknęły się z wirusem HIV i nie zachorowały. Ale chyba nie warto ryzykować by przekonać się, czy rzeczywiście należy się do grona wyjątków.

Jakie dalsze badania mogłyby dostarczyć dowodów na szkodliwość kar fizycznych i rzucić światło na inne sposoby dyscyplinowania dzieci?

Jest wiele badań, które pokazują, że wszystko co wykracza poza sporadycznego klapsa może prowadzić do długofalowych negatywnych konsekwencji. I choć nie wszyscy eksperci w zakresie wychowania się z tym zgadzają to ja radzę rodzicom unikania wszelkich kar fizycznych. Są po prostu metody bardziej skuteczne.