Don Meichenbaum urodził się i wychował w Nowym Jorku. Wykształcenie wyższe pierwszego stopnia z zakresu psychologii uzyskał w City College w rodzinnym mieście. Kontynuował edukację na Uniwersytecie Illinois. Początkowo planował zająć się psychologią przemysłu, jednak staż w szpitalu psychiatrycznym skierował jego uwagę na psychologię kliniczną. Jego kariera naukowa jest związana z kanadyjskim Uniwersytetem Waterloo w Ontario  – pracował tam od 1966 roku aż do przejścia na emeryturę w 1998. Ma czworo dzieci.

Jest uważany za jednego z twórców psychologii poznawczo-behawioralnej. Został zaliczony do dziesiątki najbardziej wpływowych psychoterapeutów XX wieku.

W 1977 roku opublikował książkę „Zmiana poznawczo-behawioralna: podejście integracyjne” opisującą technikę terapeutyczną opierającą się na dialogu wewnętrznym prowadzonym przez pacjenta. Rozmowy z samym sobą były od dłuższego czasu przedmiotem badań Meichenbauma  - jak sam twierdzi inspiracją była dla niego obserwacja nowojorczyków często mówiących do siebie na ulicy.

Innym obszarem jego badań był gniew i spektrum zachowań z niego wynikających. Zwrócił szczególną uwagę na potencjalne źródła przemocy – w typie osobowości i charakterystyce sposobów myślenia. Przyczynił się do otwarcia w Miami na Florydzie Mellissa Institute zajmującego się zapobieganiem przemocy w szkołach.

Po przejściu na emeryturę swoja energię poświęca działalności popularyzatorskiej – udziela wywiadów, prowadzi odczyty, szkoli pedagogów i badaczy. Koncentruje się na kwestiach związanych z zapobieganiem przemocy.

Podstawowe założenia

Podobnie jak inni psychologowie poznawczy uważał, że źródłem nieprawidłowych zachowań są szkodliwe schematy poznawcze. Prowadząc wewnętrzne dialogi określamy swoje podejście do rzeczywistości – przykładowo motywem przewodnim dialogu osoby pogrążonej w depresji może być: „jestem bezwartościowy”. Ów wewnętrzny głos jest charakterystyczny dla każdej osoby – decyduje o tym w jaki sposób interpretujemy nasze otoczenie i nas samych. W terapii należy zatem dążyć do zmiany owego wewnętrznego dialogu na bardziej pozytywny.

Meichenbaum zwrócił jednak uwagę, iż istnieje cała klasa zachowań, które wymykają się spod kontroli głosu wewnętrznego – są one najczęściej związane z szybkim reagowaniem na konkretne bodźce. Ta obserwacja skłoniła go do podjęcia badań nad gniewem i jego manifestacją. Analizując reakcje osób badanych stwierdził, że w przypadku pewnej grupy osób pojawienie się zdarzenia „spustowego” prowadzi do pojawienia się kolejnych takich zdarzeń – dochodzi zatem do nawarstwiania się zdarzeń tego typu. Osoba taka musi sobie poradzić nie z jednym a wieloma zdarzeniami wyzwalającymi złość i gniew. Może to prowadzić do aktów przemocy, agresji werbalnej i innych zachowań szkodliwych.  W badaniach Meichenbaum zidentyfikował 8 czynników mogących sprawić, że określona sytuacja staje się zdarzeniem „spustowym”:

• pokrzyżowanie planów, utrudnienie w realizacji celów
• odstępstwo od żądań
• obawa o bezpieczeństwo
• oczekiwania
• powtarzalność historii
• przeciążenie
• zażenowanie
• skłonność do irytacji

Jeśli zdarzenie spełnia co najmniej 3 z powyższych warunków ryzyko zachowań agresywnych, pochopnych i ryzykownych rośnie.

Spostrzeżenia te, jak również prace Lazarusa,  stały się dla Meichenbauma wstępem do opracowania  treningu odporności na stres. Trening obejmuje zapoznanie pacjentów z pojęciem stresu oraz technikami radzenia sobie ze stresem. Do zadań pacjenta podczas treningu należy uświadomienie sobie negatywnych i automatycznych myśli wywołujących stres. Techniki radzenia sobie ze stresem to z jednej strony techniki relaksacyjna, z drugiej zaś poznawcze, pozwalające na przeformułowanie problemów tak by łatwiej było sobie z nimi poradzić. Pacjenci zapoznają się też ze strategiami rozwiązywania problemów oraz uczą stosowania wobec siebie stwierdzeń wspierających (np. nie oczekuj natychmiastowego sukcesu, potrafię to zrobić). Stwierdzenia te, zgodnie z podstawowym założeniem Meichenbauma mają wzbogacić i przeformułować dialog wewnętrzny. W ostatniej fazie treningu proponuje Meichenbaum techniki wyobrażeniowe i praktykę w formie odgrywania ról i modelowania.